W niedzielę, 6 stycznia 2020 r. wysłuchaliśmy wykładu o skrzyniach wiannych. Dziękujemy wszystkim przybyłym gościom!
Podczas spotkania dowiedzieliśmy się, czym były skrzynie wianne, niegdyś niezbędne wyposażenie każdego gospodarstwa młodej mężatki. Tarnogród był miastem szczególnie ważnym dla tej gałęzi rzemiosła, ponieważ to właśnie tutaj najdłużej w Polsce utrzymywała się tradycja przekazywania skrzyń wiannych pannom młodym. Ostatnie informacje o tym świadczące pochodzą jeszcze z lat 50-tych XX wieku, podczas gdy w innych rejonach kraju tradycja ta zanikła dużo wcześniej i została wyparta przez malowane szafy.
Skrzyniarstwo było zawodem, które przechodziło w rodzinach stolarskich z pokolenia na pokolenie. Do grupy tej należały w Tarnogrodzie rodziny m.in. Korniaków, Falandyszów, Kukiełków, Korpalów, Larwów, czy Kotlińskich. Obecnie skrzynie wianne pochodzące z ich warsztatów znajdują się na wystawach lub w magazynach największych muzeów etnograficznych w Polsce (Muzeum Etnograficznego w Rzeszowie, Muzeum Etnograficznego w Krakowie, czy Muzeum Etnograficznego w Warszawie).
W trakcie spotkania omówiliśmy również wyposażenie wyprawy panny młodej. Pierwotnie symboliczne znaczenie miała większość elementów wiana – tj. znaczenie religijne, dobrobytu, czy płodności. Gdy rodzina panny młodej szykowała dla niej skrzynię wianną, wypełniała ją najbardziej potrzebnymi dla przyszłej gospodyni sprzętami i podarunkami. W XIX i w pierwszej połowie XX wieku w zależności od regionu i zamożności rodziny były to różne przedmioty, np. : chleb, święty obrazek, wiaderko kaszy gryczanej, pierzynę, poduszki, pościel, trzy lub dwa krążki płótna lnianego, kijankę, łyżkę drewnianą, kołotuszkę, chustki, spódnice i koszule). W skrzyni znajduje się również mały schowek, nazywany „półskrzynkiem” lub „przyskrzynkiem”, w którym trzymano najcenniejsze przedmioty – ważne dokumenty, pieniądze, a przede wszystkim dewocjonalia takie jak: szkaplerze, medaliki, różańce, święte obrazki, czasem też podręczne przybory do szycia. Interesujące jest, że półskrzynki posiadały także sekretną półeczkę, ukrytą w podwójnym dnie. W miejscach tych ukrywano pieniądze i klejnoty przed złodziejami, a także ważne dokumenty w czasie zaborów lub wojen.
Niestety nie zdążyliśmy porozmawiać ze wszystkimi, którzy przynieśli zdjęcia swoich skrzyń. Zapraszamy do kontaktu mailowego, na pewno odpowiemy: stt.tarnogrod@gmail.com